आता “मंकीपॉक्स” च संकट? केंद्र सरकार ॲक्शन मोडवर, काय आहे मंकीपॉक्स, जाणून घेऊ या
नवी दिल्ली, मंडे टू मंडे न्युज नेटवर्क l गेल्या काही दिवसांपूर्वी आफ्रिकेकडील देशांमध्ये मंकीपॉक्सचे रुग्ण आढळून आले होते. ज्यानंतर १४ ऑगस्ट २०२४ रोजी जागतिक आरोग्य संघटनेने मंकीपॉक्सला आपत्कालीन घोषित करण्यात आले आहे. डब्ल्यूएचओने दिलेल्या माहितीनुसार, २०२२ नंतर ११६ देशांमध्ये मंकीपॉक्सचे ९९,१७६ रुग्ण समोर आले होते. ज्यात २०८ जणांचा मृत्यू झाला होता. भारतातही मंकीपॉक्सचे ३० रुग्ण सापडले होते. २०२४मार्चमध्ये याचा शेवटचा रुग्ण सापडला होता. मंकीपॉक्स आजाराचा धोका लक्षात घेता केंद्र सरकार अलर्ट मोडवर आलं आहे. भारतात आजच्या घडीला अद्याप मंकीपॉक्सचा एकही रुग्ण आढळलेला नाही पण खबरदारी म्हणून केंद्र सरकारने सर्व तयारी केली आहे.
खबरदारी म्हणून पाकिस्तान, बांगलादेशच्या सीमेवर अलर्ट जारी करण्यात आला असून देशातील सर्व बंदरे, विमानतळांवर ही अलर्ट जारी करण्यात आला आहे. केंद्रीय आरोग्य मंत्रालयाने या ठिकाणच्या अधिकाऱ्यांना बाहेरून येणाऱ्या प्रवाशांमध्ये मंकीपॉक्सच्या लक्षणांबाबत सतर्क राहण्याच्या दिल्या सूचना केली आहे. आरोग्य मंत्रालयाने दिल्लीतील राम मनोहर लोहिया, सफदरजंग आणि लेडी हार्डिंज या तीन मोठ्या केंद्रीय रुग्णालयांमध्ये नोडल सेंटर तयार केली आहे.
तसेच मंकिपॉक्स रुग्णांवर उपचार आणि काळजी घेण्यासाठी या रुग्णालयांमध्ये आयसोलेशन वॉर्ड तयार करण्यात आलेत. केंद्राने सर्व राज्य सरकारांना त्यांच्या राज्यातील रुग्णालयांमध्ये मंकीपॉक्सच्या रुग्णांसाठी आवश्यक व्यवस्था करण्याचे निर्देश दिले आहेत.
काय आहे मंकीपॉक्स?
मंकीपॉक्स हा एक संसर्गजन्य विषाणूजन्य रोग आहे जो मानव आणि काही प्राण्यांमध्ये होऊ शकतो.
- ताप, सुजलेल्या लिम्फ नोड्स आणि फोड येणे आणि नंतर खपली पडणे या लक्षणांचा यात समावेश होतो.
- या आजाराची लक्षणे दिसू लागण्यासाठीचा कालावधी हा पाच ते एकवीस दिवसांचा असतो.
- तर लक्षणांचा कालावधी साधारणपणे दोन ते चार आठवडे असतो.
- यात सौम्य लक्षणे असू शकतात किंवा कोणतीही लक्षणे न दिसता हा आजार होऊ शकतो.
- ताप आणि स्नायूंच्या वेदनांचे क्लासिक सादरीकरण, त्यानंतर सूजलेल्या ग्रंथी, एकाच टप्प्यावर जखमांसह, सर्व उद्रेकांमध्ये सामान्य असल्याचे आढळले नाही.
- हा आजार विशेषतः लहान मुले, गर्भवती महिला किंवा दुर्बल रोगप्रतिकारक शक्ती असलेल्या लोकांवर गंभीर प्रभाव पाडतो
- हा रोग मंकीपॉक्स विषाणूमुळे होतो, ऑर्थोपॉक्स विषाणू या वंशातील झुनोटिक विषाणू, व्हॅरिओला विषाणू, स्मॉलपॉक्सचा कारक विषाणू देखील याच वंशातील आहेत.
- मानवांमधील या आजाराच्या दोन प्रकारांपैकी पश्चिम आफ्रिकन प्रकार हा मध्य आफ्रिकन (कॉंगो बेसिन) प्रकारापेक्षा कमी हानिकारक आहे.
- हे विषाणू संक्रमित जनावरांपासून, संक्रमित मांस हाताळल्याने किंवा सदरील जनावराच्या चाव्याद्वारे किंवा ओरखड्यांद्वारे पसरू शकतात.
- मानावातून मानवात होणारे संक्रमण हे संक्रमित शरीरातील द्रव पदार्थ किंवा दूषित वस्तूंच्या संपर्कात आल्याने, लहान थेंबांद्वारे आणि कदाचित हवेच्या मार्गाने देखील होऊ शकते.
- याची लक्षणे दिसू लागल्यापासून सर्व घाव खाजून गळून पडेपर्यंत लोकं या विषाणूचा प्रसार करू शकतात.[८] विषाणूच्या डीएनए तपासणीसाठी जखमेची चाचणी करून निदानाची पुष्टी केली जाऊ शकते.
- या आजारावर कोणताही ठोस ज्ञात इलाज नाही.
- इस १९८८ मधील एका अभ्यासात असे आढळून आले की देवी आजाराची लस संसर्ग रोखण्यासाठी आणि रोगाची तीव्रता कमी करण्यासाठी सुमारे ८५% संरक्षणात्मक आहे.
- सुधारित लस अंकारा लसिवर आधारित असून मंजूर करण्यात आली आहे, परंतु तिची उपलब्धता मर्यादित आहे.
- नियमित हात धुणे आणि आजारी लोक व इतर प्राणी यांचा संपर्क टाळणे हाच यावरील सर्वात मोठा उपाय आहे
- अँटीव्हायरल औषधे, सिडोफोव्हिर आणि टेकोव्हिरिमेट, लस रोगप्रतिकारक ग्लोब्युलिन आणि देवीची लस इत्यादी उद्रेकादरम्यान वापरली जाऊ शकतात.
- तसा हा आजार सामान्यतः सौम्य असतो आणि बहुतेक लोक उपचाराशिवाय काही आठवड्यांत यातून बरे होतात.
- मृत्यूच्या धोक्याचा अंदाज १% ते १०% पर्यंत दिसून आला असून, शिवाय २०१७ पासून मंकीपॉक्समुळे फारच कमी मृत्यू नोंदवले गेले आहेत.
- कोपनहेगन, डेन्मार्क येथील प्रयोगशाळेतील माकडांमध्ये १९५८ मध्ये प्रथम मंकीपॉक्स हा एक वेगळा आजार म्हणून नोंदवला गेला.
- अनेक प्रकारचे प्राणी हे या विषाणूचे नैसर्गिक वाहक म्हणून काम करतात असा देखील संशय आहे.
- एकेकाळी मानवांमध्ये हा आजार विरळ मानल जात असला तरी, १९८० पासून याच्या प्रकरणांमध्ये लक्षणीय वाढ झाली आहे.
- यामागील कारण कदाचित नियमित देवीचे लसीकरण थांबवल्यापासून सामान्य मानवाची रोग प्रतिकारशक्ती कमी झाल्यामुळे असावे असे मानले जाते.
- या आजाराचे मानवांमध्ये प्रथम प्रकरण १९७० मध्ये डेमोक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ काँगो (DRC) मध्ये आढळून आले आहे.
- मध्य आणि पश्चिम आफ्रिकेत तुरळक प्रकरणे आढळून आली आहेत आणि ती DRC मध्ये जास्त आहेत.
- २०२२ मंकीपॉक्सचा उद्रेक हा आफ्रिकेबाहेर व्यापक सामूहिक प्रसाराच्या पहिल्या घटनांचे प्रतिनिधित्व करतो, जे सुरुवातीला मे २०२२ मध्ये युनायटेड किंगडममध्ये आढळून आले होते. त्यानंतरच्या प्रकरणांची पुष्टी अंटार्क्टिका वगळता सर्व खंडांमध्ये किमान ७४ देशांमध्ये झाली.
- २३ जुलै रोजी, जागतिक आरोग्य संघटनेने (WHO) या उद्रेकाला आंतरराष्ट्रीय चिंतेची सार्वजनिक आरोग्य आणीबाणी (PHEIC) घोषित केले.
- ७५ देश आणि प्रदेशांमध्ये १६,००० हून अधिक याची प्रकरणे नोंदवली गेली.
